منبع تغذیه چیست ؟همانطور
که می دانید هر وسیله الکترونیکی بنا به طراحی خاص خود ، به ولتاژ و
آمپراژ مشخصی جهت راه اندازی و کارکرد نیاز دارد . منبع تغذیه دستگاهی است
که قادر است از یک ورودی با ولتاژ وآمپراژ ثابت ( بنا به طراحی داخلی خود )
، ولتاژ وآمپراژ مختلفی را تولید نماید .
منبع تغذیه کامپیوتر چیست ؟کامپیوتر
های شخصی نیز مانند هر وسیله الکترونیکی جهت کار به منبع تغذیه خاص خود
نیاز دارند، منبع تغذیه ای که بتواند ولتاژ های مورد نیاز بخش های داخلی یک
کامپیوتر را تامین نماید.
همانطوریکه می دانید ولتاژهای مورد نیاز یک
PC ، ثابت و شامل +12V , +5V , +3.3V , +5V/SB , -12V , -5V می باشد . اما
در منبع تغذیه کامپیوتر پارامتر متغیر ی مانند آمپراژ و بالانس توان خروجی
نیز وجود دارد.
در مورد آمپراژ خروجی منبع تغذیه ( که متناسب با توان
آن می باشد ) می توان گفت که منبع تغذیه های کامپیوتر بنا به موارد مصرف و
سخت افزار های متصل به آن دارای توان های مختلفی می باشند به طور مثال در
گذشته ای نه چندان دور یک سیستم پنتیوم 4 معمولی جهت کارکرد به منبع تغذیه
ای با قدرت 200 وات نیازداشت ولی اکنون یک سیستم پنتیوم 4 معمولی به منبع
تغذیه ای با قدرت حداقل 300 وات نیاز دارد و این به دلیل آن است که مصرف
کلیه قطعات سخت افزاری جدیدبه طرز چشمگیری افزایش یافته است .
متغیر دیگری که درمنابع تغذیه کامپیوتری وجود دارد ، بالانس توان خروجی برروی شاخه های خروجی می باشد.
ساختارداخلی
منابع تغذیه کامپیوتری دارای چند ویرایش یا ورژن مختلف می باشند . ویرایش
1.3 که هم اکنون نیز به اشتباه ، کاربرد دارد در بالانس خروجی خود +5 Vپر
قدرت تری به نسبت +12 V دارد حال آنکه اکثر قطعات سخت افزاری جدید ، توان
مصرفی اصلی خود را ازشاخه +12 V تامین می نمایند که تامین آمپراژ
موردنیازشاخه +12 V این قطعات تنها از عهده منابع تغذیه جدید با ویرایش 2.0
به بالا تر برمی آید چرا که در بالانس خروجی این مدل ها ، +12 Vپرقدرت
تری به نسبت +5 V وجود دارد و گاها دارای دو یا سه شاخه مجزا در خروجی +12
V خود می باشند ( DUAL LINE +12V ).
آشنایی با اجزای داخلی منبع تغذیه :
در
این مقاله سعی شده است که به صورت مختصر و با زبان ساده ، شما رابا اجزاء
داخلی منبع تغذیه آشنا نماییم. بدیهی است که این ساختار ، همگانی و عمومی
نبوده و در حدود 75 % ساختار داخلی منابع تغذیه استاندارد کنونی را در بر
می گیرد .
EMI) Line Filter ) :
این بخش از دو عنصر القاگر و خازن تشکیل شده است که وظیفه ممانعت از خروج
فرکانس های اضافی محدوده کاری ( NOISE ) منبع تغذیه به بیرون ـ حاصل
ازسیستم سوئیچینگ ـ و همچنین ممانعت از ورود فرکانس های اضافی ـ حاصل
ازدوران موتور های الکتریکی و یا سیستم های تولید کننده حرارت ـ به داخل
منبع تغذیه را برعهده دارد.
Input Capacitor :
این قسمت از دو خازن الکترولیت با ظرفیت متناسب توان منبع تغذیه تشکیل شده
است که وظیفه کنترل سطح ولتاژ ورودی در هنگام کارکرد و همچنین ذخیره
انرژی مورد نیاز مدار سوئیچینگ به هنگام وقفه های کوتاه انرژی را بر عهده
دارد .
Power Switching :
این بخش از دو ترانزیستور قدرت ( MOSFET ) تشکیل شده است که وظیفه کنترل
سطح ولتاژ خروجی از طریق زمان روشن و خاموش شدن (سوئیچ) را بر عهده دارد .
Transformer :
این بخش بنا به نوع طراحی ، از دو تا سه ترانس ( Switching TR , Drive
TR , Stand By TR ) تشکیل شده است ، که علاوه بر ایزولاسیون DC وظیفه
تغییر سطح ولتاژ را بر عهده دارد. طراحی در این قسمت بسیار حساس می باشد
زیرا اگر تعداد دور های اولیه و ثانویه متناسب با طراحی مدار PWM نباشد ،
پایداری مدار و ضریب اطمینان نیمه هادی و در نهایت کارکرد منبع تغذیه با
مشکل اساسی مواجه خواهد شد .
Output Diodes :
این قسمت از دیودهای SHUTKEY , FAST , ZENER تشکیل شده است که وظیفه یکسو
سازی ولتاژ خروجی را در حالات عادی و قطع کامل جریان خروجی در حالات خاص را
بر عهده دارد .
Output Filter :
این قسمت از چند خازن الکترولیت و سلف های چند لایه تشکیل شده است ، که
وظیفه ذخیره انرژی در زمان روشن و ارائه آن در زمان خاموشی ترانزیستور را
بر عهده دارد .
Heat Sink :
این قسمت از آلیاژهای مختلف آلومینیوم و مس ساخته می شود و به واسطه تعبیه
شیارهایی برروی آن جهت عبور جریان هوا ،وظیفه انتقال دما از ترانزیستورهای
سوئیچینگ و همچنین دیودهای SHUTKEY , FAST ، به محیط اطراف را بر عهده
دارد .
|
|
|
|
شکل های 1 تا 4 نمای داخلی منبع تغذیه و اجزای آن را نشان می دهند. |
FAN :
این قسمت علی رقم اینکه معمولا اهمیتی برای آن ازطرف مصرف کنندگان قائل
نمی شوند ، بسیار مهم و حیاتی می باشد ، چرا که رابطه مستقیمی با راندمان و
طول عمر منبع تغذیه دارد . هر چقدر تهویه هوای گرم ازمحیط داخلی منبع
تغذیه به فضای بیرونی بهترانجام گیرد کارکرد منبع تغذیه افزایش می یابد.
جدیدا تولید کنندگان از فن های 12cm * 12 در محصولات خود استفاده می
نمایند که این مورد باعث تهویه هوای گرماطراف پردازشگر و همچنین بی صدا شدن
منبع تغذیه گردیده است .
PCB :
برد اصلی منبع تغذیه می باشد که کلیه قطعات بر روی آن نصب می شوند. رعایت
استانداردهای مختلف از جمله آتش سوزی درساخت برد ، باعث افزایش ضریب ایمنی
کاربر در موارد خاص می گردد.
IC Controler :
این قسمت پیچیده ترین بخش مدار PWM می باشد و درسال های اخیر تغییرات
چشمگیری درطراحی این قسمت به وجود آمده است بطوری که امروزه آی سی های جدید
چند نوع وظیفه مختلف را برعهده دارند که درنهایت باعث افزایش دقت درکارکرد
منبع تغذیه گردیده است . در زیر بطور خلاصه به وظایف آی سی های جدیدی که
در بعضی از پاورهای جدید و بخصوص پاور های GREEN به کار رفته اشاره شده است
:
الف )
کنترل خروجی ؛ که با تولید پالس های Puls Whidh Modulation ، فرآیند
تغییر پنهانی یک رشته پالس بر اساس تغییرات سیگنال های دیگر و اعمال
بازخورد ولتاژ و جریان و راه اندازی نرم در کلیه خروجی ها را بر عهده دارد .
ب )
شبیه سازی ؛ ازطریق یک شبکه تقسیم مقاومتی ، کسری از ولتاژ خروجی به آی سی
جهت مقایسه با یک ولتاژ مبنا ، منتقل می شود و در صورت بروز هرگونه تغییر
در خروجی دستور DOWN از طریق آی سی صادر می شود .
ج ) نوسان ساز ؛ که در فرکانس پایه کار می کند و موج مثلثی جهت استفاده در PWM را تولید می کند .
د ) راه اندازخروجی ؛ که توان کافی را جهت به کارگیری در مقاصد کم و میانه ، تولید می کند .
ه ) ولتاژ مبنا ؛ که ولتاژ پایه را جهت مقایسه خروجی ها و همچنین یک ولتاژ پایدار برای سایر بخش ها تولید می کند .
و ) مبدل خطا ؛ که عرض پالس DC خروجی را متناسب با سطح ولتاژ ، تنظیم می نماید .
ز ) Power Factor Correction ؛ که وظیفه تصحیح هارمونیک های فرکانس خروجی و هدایت و کنترل آنها به مدار PWM رابر عهده دارد .
هریک ازقطعات سخت افزاری با چه ولتاژی تغذیه می شوند؟می
خواهیم در این مبحث شما را با نوع ولتاژ مصرفی قطعات سخت افزاری آشنا کنیم
. در این مبحث و با توجه به جدول ارائه شده ، شما خواهید دید که چگونه
ولتاژ مصرفی پردازشگرهای پنتیوم 3 که ازشاخه +5 V تغذیه می شدند در
پردازشگرهای پنتیوم 4 به شاخه +12 V منتقل گردیده است . همین جهش و
تغییرنوع توان مصرفی، اکنون نیز به نوعی در پردازشگرهایIntel Prescott و
AMD Athlon 64 و نیز سایر قطعات سخت افزای به وجود آمده است.
در سخت
افزارهای جدیدی که امروزه به کار گرفته می شود توان مصرفی اصلی به شاخه
+12 منتقل گردیده است و شرکت آینده سیما همسو با تغییر تکنولوژی در ساختار
مصرفی سخت افزارهای جدید ، اقدام به واردات و تولید پاور های متناسب با
این تکنولوژی نموده است.
پاورهای جدید این شرکت ، در بالانس شاخه های
خروجی خود ، توان اصلی را به +12 V هدایت و در دو شاخه خروجی مجزا ( DUAL
LINE +12V ) ارائه داده است. در ادامه توجه شما را به نوع ولتاژ مصرفی
قطعات سخت افزاری که در جدول 1 درج گردیده است ، جلب می نماییم ؛
| ||
|
شکل 5 : نمونه ای از کانکتور 24 پین |
|
شکل 6 : نمونه ای از یک کانکتور 24 پین با قابلیت تبدیل به 20 پین |
|
شکل 7 : نمونه ای از کانکتورهای جدید |
|
|
جدول 2 تا 7 |
• MTBF TEST : مطابق با استاندارد ، طراحی مدار ، کیفیت قطعات داخلی و دور فن به گونه ای باشد که باعث بالا رفتن عمر مفید منبع تغذیه گردد .
• EMC TEST : مطابق با استاندارد ، منبع تغذیه دارای ضربه گیر ورودی و لاین فیلتر به همراه خازن های X,Y با علامت درج شده استاندارد باشد .
• BURN IN TEST :
حرارت قطعات داخلی از محدوده مجاز تعیین شده در استاندارد تجاوز نکرده و
در صورت از کار افتادن فن ، منبع تغذیه به طور خودکار خاموش شود .
• LOW NOISE :
نویزبه وجود آمده ، از محدوده مجاز تعیین شده دراستاندارد ، تجاوزننماید ،
که این مورد در کارایی رایانه و همچنین بالا رفتن عمر مفیدقطعات متصل به
منبع تغذیه تاثیر بسیار زیادی دارد .
• SILENT PC :
طراحی مدار به گونه ای باشدکه دوران فن ها ، متناسب با حرارت داخلی ،
تغییر یابد . این مورد باعث پایین آمدن نویز صوتی و بالا رفتن عمر مفید فن
می گردد .
• HI-POT TEST : در حدود تعیین شده در استاندارد ، در صورت افزایش ناگهانی ولتاژ در ورودی ، منبع تغذیه دچار آسیب جدی نشود .
• THERMINAL EARTH : مطابق با استاندارد ، منبع تغذیه دارای ترمینال تخلیه بار الکتریکی و همچنین درج علامت مربوطه بر روی بدنه داخلی باشد .
• PCB FIRE TEST : مطابق استاندارد آتش سوزی ، برد اصلی منبع تغذیه دارای کلیه موارد و نکات ایمنی لحاظ شده در استاندارد آتش سوزی باشد .
• HOLD UP TIME :
مدت زمانی که به طول می انجامد تا ولتاژ +5V پس از وقفه انرژی درورودی ،
ازمرز 90% مقداراولیه خود پایین تر بیاید، مطابق با استاندارد باشد .
• POWER GOOD TIME :
مدت زمانی که به طول می انجامد تا ولتاژ +5V پس از روشن شدن منبع تغذیه ،
از مرز 95% مقدار اولیه خود عبور کند ، مطابق با استاندارد باشد .
• SHORT CIRCUIT PROTECTION : در صورت به وجود آمدن اتصال کوتاه در هر یک از شاخه های خروجی ، منبع تغذیه به صورت خودکار خاموش شود .
• OVER POWER PROTECTION : در حدود تعیین شده در استاندارد ، در صورت افزایش بار مصرفی خارج ازتوان حداکثر ، منبع تغذیه به صورت خودکار خاموش شود.
• OVER VOLTAGE PROTECTION : در حدود تعیین شده در استاندارد ، در صورت افزایش ولتاژ در هر یک از شاخه های خروجی،منبع تغذیه به صورت خودکار خاموش شود .
• UNDER VOLTAGE PROTECTION : در حدود تعیین شده در استاندارد ، در صورت کاهش ولتاژ در هر یک از شاخه های خروجی ،منبغ تغذیه به صورت خودکار خاموش شود .
• OVER CURRENT PROTECTION :
در حدود تعیین شده در استاندارد ، در صورت اضافه بار خارج از توان بر روی
هر یک از شاخه های خروجی ، منبع تغذیه به صورت خودکار خاموش شود .
• SCAN DISC FREE PROTECTION :
مطابق استاندارد و جهت جلوگیری از آسیب اطلاعات ، مدت زمانی که منبع
تغذیه پس از دستور SHUT DOWN به طور کامل خاموش می شود ، بیشتر از 2 ms به
طول انجامد ، تا از اجرای SCAN DISK پس از راه اندازی مجدد سیستم عامل
جلوگیری شود .( PS-OFF#>2ms )
• POWER FACTOR CORRECTION :
در حدود تعیین شده دراستاندارد ، هارمونیک های فرکانس خروجی توسط مدار PWM
تصحیح شود ، که این امر باعث افزایش راندمان منبع تغذیه و کاهش مصرف انرژی
می گردد .
• STABLE REGULATION :
مطابق استاندارد ، ولتاژ در شاخه های خروجی +3.3V , + 5V , + 12V حد اکثر
تا +/- 5% و ولتاژ خروجی شاخه های -5V , -12V حداکثر تا +/-10% نوسان
داشته باشد .
• CREEPAGE DISTANCE :
مطابق استاندارد ، قطعات داخلی و فواصل ما بین آنها ، براساس جریان خزشی ،
عایق کاری شده باشد که این مورد باعث جلوگیری از آسیب دیدگی کاربر و یا
سایر قطعات جانبی می گردد .
• INTERACTION & CROSS REGULATION :
مطابق استاندارد ، با اعمال بار متقابل بر روی هر یک از خروجی ها ، تغییر
ولتاژ سایر خطوط در گستره معین و هماهنگ با سخت افزار به کاربرده شده
باشد . این مورد در سال های اخیر با توجه به تغییرات مکرر تکنولوژی به طور
مرتب رو به تغییر بوده و عدم رعایت آن باعث بروز مشکلات اساسی گردیده است .
• CONDUCTED EMI :
در صورتی که منبع تغذیه به فیلترهای مناسب ورودی و خروجی مجهز باشد ،
تداخل فرکانس های رادیویی بر روی پایانه های ورودی و خروجی ، باید در
محدوده مجاز تعیین شده در استاندارد باشد .
• RADIATED EMI :
مطابق با استاندارد ، تشعشعات مغناطیسی که از داخل منبع تغذیه به بیرون و
بالعکس در جریان است، باعث بروز مشکل درکارکرد منبع تغذیه و نیز سایر وسایل
الکترونیکی مجاور آن نگردد .
• ESD PERSONNAL :
مطابق استاندارد ، در صورت باردار شدن بدن کاربر به الکتریسیته ساکن و
تماس کاربر با منبع تغذیه ، مشکلی در کارکرد منبع تغذیه به وجود نیاید .
مشخصات ظاهری یک منبع تغذیه با کیفیت مطلوب چیست ؟
شاید
این سوال برای شما پیش آمده باشد که چگونه می توان یک پاور مناسب را از
نظر ظاهری شناخت ؟ چرا که برای مصرف کننده نهایی امکان انجام تست های فنی
وجود ندارد . در اینجا شما را با تعدادی از موارد ظاهری یک منبع تغذیه
مناسب و استاندارد آشنا می کنیم که قطعاٌ در صورت رعایت شدن آنها توسط
تولید کننده ، شمااین اطمینان را پیدا می کنید که منبع تغذیه مورد اشاره
مناسب و در محدوده ای که استاندارد مشخص نموده ، تولید شده است و شما را در
آینده با مشکلات ناشی از منبع تغذیه غیر استاندارد مواجه نمی نماید ؛
1 ) جهت استفاده در ایران پاوری مناسب است که حتماٌ کلید روشن و خاموش داشته باشد .
2 ) حداقل دارای استاندارد CE باشد وعلامت آن برروی برچسب نصب شده، درج شده باشد .
3 ) کابل برق پاور در سه قسمت اصلی آن شامل ؛ دوشاخه ، کابل و مادگی حتماٌ دارای علامات استاندارد باشد .
4 ) ضخامت کابل های
خارج شده از منبع تغذیه متناسب با توان منبع تغذیه و کانکتورهای متصل به
آنها حتماٌ دارای علامات استاندارد باشند . به طور مثال یک پاور با توان
واقعی 300 وات حتماٌ باید دارای کابل های خروجی ، با ضخامت حداقل 18 AWG
باشد .
AMERICAN WIRE GAUGE ) AWG ) : واحد اندازه گیری قطر کابل، بدون
در نظر گرفتن مقیاس متریک میباشد. به نمونه های تبدیل شده این واحد به
مقیاس متریک توجه نمایید:
16 AWG - 1.291 mm
18 AWG - 1.024 mm
20 AWG - 0.8128 mm
22 AWG - 0.6426 mm
|
شکل 8 |
|
شکل 9 : نمونه لیبل منبع تغذیه |